Auditin tәşkili vә onun aparılması mәrhәlәlәri

posted in: Uncategorized | 1
birbank biznes

Müәssisәlәrdә auditor fәaliyyәtinin başlanması vә tәşkilindә ilk mәrhәlә sifarişçinin seçilmәsidir. Hәr bir müәssisәdә aparılmış auditor fәaliyyәti ilk növbәdә seçilәn müәssisәnin xüsusiyyәtlәrindәn, onların iş hәcmindәn vә auditin keçirilmә vaxtından xeyli asılıdır.

Mәlumdur ki, auditor fәaliyyәti mövsümi fәaliyyәt daşıyır, yәnı audit bir qayda olaraq hәr bir müәssisәdә ilin yekunu ilә әlaqәdar olaraq aparılır. Lakin auditor firmaları sahibkar olmaqla, daimi fәaliyyәt göstәrmәli vә mәnfәәt әldә etmәlidirlәr. Ona görә dә auditor firmaları ilin yekunu ilә әlaqәdar olaraq auditor. yoxlaması aparmaqla yanaşı, digәr nәzarәt formaları ilә dә mәşğul olmalıdırlar.

Bununla әlaqәdar olaraq auditor firmaları vә sәrbәst auditorlar öz sifarişçilәrindә mühasibat uçotunun sәhmana salınması, mühasibat (maliyyә) hesabatının tәrtib olunması, onlarda tәhlil әmәliyyatlarının aparılması, mәslәhәtlәr verilmәsi vә sair mәsәlәlәrlә mәşğul olmalıdırlar.

Auditor xidmәtinin vacib mәsәlәlәrindәn biri yoxlamanın yüksәk sәviyyәdә keçirilmәsidir. Bu isә, ilk növbәdә firmanın auditor kadrlarının keyfiyyәti, onların ixtisas tәcrübәsi, auditor prinsiplәri vә standartlarının düzgün tәtbiq olunması, nәzarәtin mövcud olan metodoloji prinsiplәrinin öyrәnilib tәcrübәdә istifadә olunması vә s. göstәricilәrdәn asılıdır.

Bu da gizli deyil ki, sәrbәst bazar iqtisadiyyatına keçid dövründә ölkәdә neqativ halların genişlәnmәsi müşahidә olunur. Xüsusilә mövcud olan әmlakın vә pul vәsaitinin                  mәnimsәnilmәsi,   saxtakarlıq,   korrupsiya  vә    iqtisadi   cinsiyyәt әmәliyyatları xeyli artmışdır.

Belә bir şәraitdә hәr bir auditor tәşkilatının sifarişçini seçmәsi çox ciddi vә vacib mәsәlәdir, Bu xüsusilә ona görә lazımdır ki, auditor firması qazandığı imicini itirmәsin.

Mövcud olan qanunvericiliyә görә auditor xidmәti hәr hansı iqtisadi subyektin tәşkilati-hüquqi vә mülkiyyәt formasından asılı olmayaraq, göstәrilә bilәr. Bunun әsasında iqtisadi subyekt sәrbәst auditoru vә auditor firmasını özü sәrbәst seçir.

Sifariçi müәssisә auditor xidmәti göstәrilmәsinә dair auditor tәşkilatına şifahi vә yazılı müraciәt etmәklә, auditor xidmәti göstәrilmәsini mәqsәdini vә audit prosesindә yoxlanılması olan zәruri mәsәlәlәri, audit yoxlamasının hәcmini göstәrir. Auditor firması qarşıya qoyulan mәsәlә ilә әlaqәdar olaraq, sifarişçiyә razilığa dair cavab verir.

Sifarişçiyә cavab vermәzdәn әvvәl auditor işin hәcmini müәyyәn etmәk mәqsәdilә, zәruri hallarda audit aparılacaq obyektdә sifarişçi müәssisәnin tәsәrrüfat maliyyә göstәricilәrinin öyrәnilmәsi ilә әlaqәdar olaraq müәyyәn tәdqiqat apara bilәr.

Bütün bu göstәricilәr Azәraycan respublikası Auditorlar Palatası Şurasının 1999-cu il 7 dekabr tarixli qәrarı ilә tәsdiq olunmuş «Audit aparılmasının şәrtlәri» (mәktub-öhdәçilik) milli audit standartında öz әksini tapmışdır.

Mәktub öhdәçilikdә audit aparılmasının şәrtlәri üzrә zәruri mәlumatlar, auditorun öhdәliklәri, tәsәrrüfat subyektçinin öhdәliklәri göstәrilmәlidir. Bunun әsasında ilkin razılıq әldә edilir vә auditor xidmәti göstәrilmәsinә dair müqavilә bağlanır.

Müqavilәnin tәrtib olunması vә rәsmilәşdirilmәsi qaydası Azәrbaycan Res-publikası Auditorlar Palatası Şurasının 1996-cı il 7 oktyabr tarixli qәrarı ilә tәsdiq edilmiş      «Auditin               aparılmasına                    dair   müqavilә»   mifli    audit   standartında müәyyәnlәşdirilmişdir.

Tәrtib olunmuş müqavilә icrası vә sifarişçi tәrәfindәn imza olunmaqla, 2 nüsxәdәn ibarәt olmalıdır.

Auditin keçrilmәsi haqqında tәsәrrüfat subyekti ilә müqavilә bağlandıqdan sonra auditin planaşdırılması mәrhәlәsi başlanır.

Planlaşdırma mәrhәlәsindә auditin hәcmi, yoxlanılan işlәr vә onların növlәri, icra müddәtlәri müәyyәn olunmaqla, tәsәrrüfat subyektinin mühasibat (maliyyә) hesabatının audit nәticәlәri ilә әlaqәdar rәyin hazırlanması üçün lazım olan auditor әmәliyyatlarının hәcmini vә növünün ardıcıllıqla göstәrәn audit proqramı hazırlanır.


Auditor planaşdırılması әsasәn aşağıdakı mәrhәlәlәrә ayrılır:

a) Auditin ilkin planaşdırllması;

b) Auditin ümumi planının hazırlanması vә tәrtib edilmәsi;

c) Audit proqramının hazırlanması vә tәrtib edilmәsi. Azәrbaycan Respublikasında fәaliyyәt göstәrәn audit tәşkilatlarının audit aparmaları fәaliyyәtini planaşdırmaq üçün mövcud olan qanunvericilik tәlәblәrinә uyğun olaraq Azәrbaycan Respublikası Auditorlar Palatası «Auditin planaşdırılması» milli audit standartında hazırlanınış vә Şuranın 1999-cu il 24 mart tarixli qәrarı ilә tәsdiq etmişdir.

Qәbul olunmuş hәmin slandartla әmәliyyatlar müәyyәnlәşdirilir vә auditin icrası başlanılır.

auditin keçirilmәsi müәyyәn olunmuş

ilә әlaqәdar olan bütün prinsiplәrә uyğun olaraq

Yoxlama dövründә auditor nәticә әldә etmәk vә sifarişçinin mühasibat (maliyyә) hesabatına dair etibarlı rәy tәrtib olunması üçün vacib olan subutlar toplanmalıdır. Hәmin toplanan subutlar lazımi sәviyyәdә sәnәdlәşdirilmәlidir.

Auditor sәnәdlәşdirilmәsi auditin planaşdırılmasına dair sәnәdlәr, müәssisәnin tәşkilatı-hüquqi formasına aid olan mәlumatlar, uçot sisteminin öyrәrilmәsi, mühasibat (maliyyә) hesabat göstәricilәri, mühasibat uçotu hesabları üzrә qalıqlar vә sair informasiyalar aiddir.

Audit qurtardıqdan sonra iş sәnәdlәri auditorun mülkiyyәti olmaqla, onda qalır.

Azәrbaycan Respublikasında auditorun iş sәnәdlәrinin formasını, mәzmununu vә mahiyyәtini müәyyәnlәşdirmәk vә auditin yekununu rәsmilәşdirmәk mәqsәdilә Azәrbaycan Respublikası Auditorlar Palatası 1996-cı il 13 noyabr tarixli qәrarı ilә «Auditin iş sәnәdlәri Milli sıandartını» vә 1997-ci il 4 fevral tarixli qәrarı ilә «Auditorun yekun sәndlәri» milli sıandartlarını hazırlamış vә tәsdiq etmişdir.

Auditorun yekun sәndlәri aparılan yoxlama nәticәsindә auditorun hazırladığı vә sifalrşçiyә tәqdim etdiyi audit aktından, auditor rәyindәn vә yekun sәnәdlәrindәn ibarәtdir. Audit aktı vә auditor rәyi yekun sәnәdlәrinin tәrtib hissәsidir.

Yekun sәnәdlәri yoxlama nәticәsindә auditorun müәyyәn etdiyi mühüm faktları, nöqsanı vә çalışmamazlıqları, onların aradan qaidırılmasına dair tәkliflәri vә nәticәlәri müәyyәn edәn sәnәdlәr sistemidir.

Auditor yoxlama nәticәsi ilә әlaqәdar olan yekun sәnәdlәrini tәhvil aktı ilә sifarişçi müәssisәnin rәhbәrinә tәhvil vermәlidir.

Auditin tәşkili vә nәticәlәrinin rәsmiyyәtә salınmasında mühüm mәrhәlә aparılan audit yoxlamasının nәticәlәrini әks etdirәn auditor rәyinin tәrtib olunmasıdır.

«Auditor xidmәti haqqında» Azәrbaycan Respublikasının Qanununun 8-ci maddәsindә «Auditor rәyi auditorun (auditor tәşkilatının) ınınzası vә möhürü ilә tәsdiq olunmuş, audit aparılan tәsәrrüfat subyektinin maliyyә vәziyyәtinә, maliyyә-tәsәrrüfat әmәliyyatlarının qanuniliyinә, illik mühasibat hesabları mad-dәlәrinin doğruluğuna, mühasibat uçotunun mühüm vәziyyәtinә verdiyi qiymәti әks etdirәn vә bütün hüquqi vә fiziki şәxslәr, dövlәt hakimiyyәti vә idarәetmә orqanları, habelә mәhkәmә orqanları üçün hüquqi әhәmiyyәti olan rәsmi sәnәddir».

Sәlahiyyәtli dövlәt orqanlarının qәrarına әsasәn keçirilmiş yoxlamanın nәticәlәrini әks etdirәn auditor rәyi Azәrbaycan Respublikası prosessual qanunvericiliyinә uyğun olaraq tә’yin edilmiş ekspertizanın rәyi ilә bәrabәr tutulur.

Azәrbaycan Respublikası әrazisindә fәaliyyәt göstәrәn auditorlar tәşkilatı vә auditorlar fәaliyyәtini tәnzimlәnınәsi ilә әlaqәdar olaraq Azәrbaycan Respublikası Auditorlar Palatası tәrәfindәn 1996-cı il 26 dekabr tarixli qәrarla «Auditor rәylәri» milli sıandarlı qәbul olunmuşdur. Qәbul olunmuş auditor rәyindә, onun tәrtib olunması qaydaları, әks olunacaq әsas göstәricilәr müәyyәn olunmuşdur.

auditin əsasları pdf, audit kitabi, audit derslik, audit kitabi pdf, audit pdf, ibad abbasov audit, auditin esaslari, auditin planlaşdırılması

Print Friendly, PDF & Email

  1. PAŞAYEV ƏMRAH
    |

    AUDİT HAQQİNDA MƏLİMAT