Mühasibatlıq sahəsində görkəmli alimlər rubrikası

Oxunma sayı: 94

Amerika mühasibatlıq məktəbinin görkəmli nümayəndələrindən biri mühəndis-mexanik Harrinqton Emerson (1853-1931) hesab olunur. Münhen (Almaniya) Politexnik Texnikumunda təhsil aldıqdan sonra o, bir müddət ABŞ-ın Nebraska ştatında universitetdə dərs deyib, sonra nəhəng dəmiryolu çəkilişində iştirak edib, Alyaskada və Meksikada bir çox mühəndis və dağ-mədən inşaatının layihələşdirilməsi sahəsində çalışıb.

Emersonun “Məhsuldarlığın on iki prinsipi” əsəri təkcə ABŞ-da deyil, digər ölkələrdə böyük maraq doğurub, mütəxəssis və sahibkarların diqqətini cəlb edib. O dövrdə yazırdılar: “Bu prinsiplər ölçü kimi götürülə bilər. Bu prinsiplər vasitəsilə istənilən sənaye sahəsi, istənilən sənaye müəssisəsi, istənilən əməliyyat tədqiq oluna bilər; həmin müəssisələrin uğurları və onların təşkilinin dərəcəsi məhsuldarlığın bu on iki prinsipi ilə müəyyən edilir”.

Elmi idarəetməyə gətirdiyi məhsuldarlıq və ya səmərələlik anlayışı Emersonun elmə verdiyi başlıca töhfə hesab olunur. Səmərəlilik ümumi xərclər və iqtisadi nəticələr arasında ən əlverişli nisbətdir. Məhz, Emerson tərəfindən bu termin rasionallıq işləri üçün təməl kimi irəli sürülüb və kitabda yazılan fikirlərin hamısı həmin termin ətrafında qurulub.

İstehsalın idarə olunmasının təşkili, mürəkkəb, çoxtərəfli praktiki məsələlərin həllinə sistemli yanaşma və ümumiyyətlə, bu sahədə istənilən fəaliyyət zamanı, müasir dildə ifadə etsək, zəruriyyət və məqsədəduyğunluq məsələsini qoyan və əsaslandıran H. Emerson olub.

Emersonun kitabı istehsalın konkret təşkili sahəsində demək olar ki, qırx illik müşahidə və rasionallığın özlüyündə bir yekunu kimi qəbul oluna bilər.

Lakin, unutmayaq ki, Emersonun bu kitabı başqa bir mərhələdə, digər sosial-iqtisadi şəraitdə və məhsuldarlıq qüvvələrinin başqa bir səviyyədə olduğu vaxtda yazılıb.

Emersonun yuxarıda qeyd olunan 12 prinsipi bunlardır:

1) Qarşıya qoyulan məqsədlərin dəqiqliyi;

2) sağlam düşüncə;

3) Səlahiyyətli məsləhət;

4) Nizam-intizam;

5) Əməkdaşlara ədalətli yanaşma;

6) Çevik, etibarlı, dolğun, dəqiq və daimi uçot;

7) Dispetçerlik (göndərmə);

8) Normalar və cədvəllər;

9) Şəraitin normallaşdırılması;

10) Əməliyyatların standartlaşdırılması;

11) Standart təlimatların yazılışı;