ABŞ vergi sistemi barədə (3-cü hissə)

Oxunma sayı: 147

ABŞ vergi sistemi (3-cü hissə)

2-ci hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun

ABŞ vergi sistemi ən inkişaf etmiş vergitutma sistemlərindən biri hesab olunur. ABŞ iqtisadiyyatın liberal modelinə istiqamətlənən bir ölkədir və federativ dövlətdir. Burada üç səviyyəli vergi sistemindən istifadə olunur: federal vergilər, ştatların vergiləri, yerli vergilər.

Pilləli vergitutma orta və kiçik müəssisələr üçün çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Sosial sığorta haqları (social insurance tax) tərəfindən təmin edilən gəlirlərə gəldikdə isə, onlar artım tendensiyasına malikdirlər. Muzdlu işçilər və işəgötürənlər üçün kombinə edilmiş faiz dərəcəsi 15,3% təşkil edir. Miraslardan və hədiyyələrdən vergilər (inheritance and gift taxes) fiziki şəxslər 18% – dən 55% – ə qədər (əgər əmlakın dəyəri 600 min dollardan çoxdursa) dərəcə ilə ödəyirlər. Federal vergi daxilolmalarının ümumi həcmindəki onların payı azdır (12%) və bu verginin yerli səviyyədə əhəmiyyətinin artması səbəbindən azalmağa meyllidir.

ABŞ-ın 50 ştatının vergi gəlirlərinin strukturu federal vergi strukturundan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Ümumilikdə, öz daxilolmaları ümumi gəlirlərin təxminən 80%-ni təşkil edir, yerdə qalan 20% isə – bu, federal subsidiyalardır (qrantlar).

Satışdan daxil olan verginin (sales tax) ümumi daxilolmaların həcmində payı 30-40%-ə çatır. Onun vergitutma obyekti mal və xidmətlərin dəyəridir. Vergi dərəcələri ştatlar tərəfindən müəyyən edilir və 48% aralığında dəyişir. 44 ştatda əhalidən gəlir vergisi tutulur, qalan ştatlarda isə o, yerli özünüidarə orqanlarına “köçürülür”. Vergi dərəcələri 2-dən 10-a qədər dəyişir. Bu vergitutmaya cəlb edilən obyektlər fərqlənir. Ancaq birləşmə və istifadənin asanlığı məqsədilə əksər ştatlar dərəcələrini bazanın müəyyən bir faizi, federal baza vergisi olaraq hesablayırlar. Eyni zamanda, onların öz vergi bəyannaməsi forması var və vergi subyektlərinin federal vergi üzrə öhdəliklərini müəyyənləşdirərkən ödənilən dövlət vergisinin məbləği tutulur.

Şəxsi gəlir vergisi

Federal büdcənin ən böyük mənbəyi. O, fərdi biznesdən gəlir də daxil olmaqla, əhalinin şəxsi gəlirindən tutulur. Gəlir vergisi tutulmayan minimum və müəyyən endirimlərin, həmçinin müxtəlif şəxsi xərclərin (məsələn, nəqliyyat xərcləri, xeyriyyə fondlarına qoyuluşlar, uşaqlara qulluq xərcləri, müəyyən hüdudlarda tibbi xidmət xərcləri və s.) olmasını nəzərdə tutur. Vergi dərəcələri mütərəqqidir, Klintonun islahatından sonra ailəli cütlüklər üçün bu qədər təşkil edir: 36,9 min dollar gəlir halında – 15%; 36,9-89,2 min dollar gəlir üçün – 28%; 89,2-140 min dollar gəlirdən ötrü – 31%; 140-250 min dollara görə – 36%; 250 min dollardan yüksək gəlirə görə – 39,6%.

Gəlir vergisi də demək olar ki, bütün ştatlarda tutulur və iqtisadi vəziyyətə təsiretmə metodu kimi istifadə olunan maliyyə cəhətdən o qədər də çox deyil. Demək olar ki, bütün ştatlarda həm fiziki, həm də hüquqi şəxslərin ödədiyi əmlak vergisi tutulur. Vergi dərəcələri fərqlənir və 0,5% – dən 5% – ə qədər dəyişir. Bundan əlavə, ştatlar tərəfindən miras vergisi, hər növ aksiz vergisi, kapital vergisi və lisenziya haqqını tuturlar və işəgötürənlər işsizlik müavinətinin ödənilməsi üçün məcburi ödənişlər edirlər.