Ehtiyatların uçotu

posted in: Xəbər | 0
birbank biznes

Ehtiyatların uçotunun aparılmasının iki əsas üsulu mövcuddur: dövri metod və daimi metod.

Dövri metod

Bu metoda uyğun olaraq, ehtiyatlar müəssisə tərəfindən yalnız bunu etmək tələb olunduqda, yəni hesabat dövrünün sonunda müəyyən edilirlər. Bu metoda uyğun olaraq, ehtiyatlar fiziki şəkildə hesablanırlar, yəni onların dəyərləri toplanır. Beləliklə, sonradan dövriyyə aktivi kimi tanınan ehtiyatların dəyəri müəyyən edilir. Növbəti hesablama aparılana qədər, “material ehtiyatları” hesabının qalığı dəyişməz olaraq qalır. Növbəti dəvrdə ehtiyatların alışları və qaytarmaları birbaşa olaraq xərclərə yazılır və hesabat dövrünün sonunda satışın maya dəyəri aşağıda qeyd edildiyi kimi müəyyən edilir:

 

                         Hesabat dövrünün əvvəlinə olan ehtiyatlar

                        +alışlar

                        +nəqliyyat xərcləri

                        -alışların geri qaytarılması

                        -alınmış güzəştlər

                        -hesabat dövrünün sonuna olan ehtiyatlar

 

                        = Satışın maya dəyəri

 

Daimi metod

 

Bu metoda uyğun olaraq, ehtiyatlar ilə bağlı hər hansı əməliyyat baş verdikdə, dərhal ehtiyatların mühasibat uçotu aparılmalıdır. Bunun üçün ehtiyatların hər bir maddəsinin ayrıca uçotunu təmin edəcək Köməkçi Kitabın tutulmasına ehtiyac yaranır. Bu Köməkçi Kitabda olan yazılar sonradan Baş Kitabın ehtiyatlar hesabına köçürülür və mühasibat uçotunun dürüst aparılması üçün belə uyğunlaşdırmanın mütəmadi şəkildə aparılması vacibdir.

 

Məsələn, ”Dizayn”  şirkəti ev mebelinin satışı ilə məşğuldur. 01.01.2007-ci il tarixində müəssisənin Baş Kitabının ehtiyatlar hesabında aşağıdakılar yazılmışdır:

 

                                    Ehtiyatlar (10 ədəd, hərəsi 510 manatdan)      Dt 5100 manat

 

2007-ci il ərzində aşağıdakı əməliyyatlar həyata keçirilmişdir:

  • hərəsinin dəyəri 510 manat olmaq şərti ilə, 250 ədəd ehtiyatlar əldə edilmişdir. 31.12.2007-ci il tarixində, 15 ədəd istisna olmaqla, bütün bu ehtiyatlar ödənilmişdir.
  • 252 ədəd 950 manatdan kreditə satılmışdır. Hesabat dövrünün sonunda 22 ədəd müştərilər tərəfindən hələ də ödənilməmiş qalmışdır.
  • 4 ədəd malgöndərənlərə qaytarılmışdır
  • 9 ədəd müştərilər tərəfindən qaytarılmışdır

 

Hər iki metoda uyğun olaraq aparılan müxabirləşmələr aşağıda göstərilmişdir.

Daimi metod                                                                Dövri metod

 

 

  • hərəsinin dəyəri 510 manat olmaq şərti ilə, 250 ədəd ehtiyatlar əldə edilmişdir.

Kt Kreditor borc             127500                          Kt Kreditor borc              127500
Dt Ehtiyatlar                  127500                          Dt Alışlar                         127500

 

 

  • 4 ədəd 510 manatdan malgöndərənlərə qaytarılmışdır

        

Dt Kreditor borc          2040                          Dt Kreditor borc                                                     2040

Kt Ehtiyatlar                2040                          Kt Alınmış malların geri qaytarılması                    2040

 

 

  • Kreditor borclarının hesablanması (250 -15 – 4 = 231 ədəd)

 

Dt Kreditor borc           117810                         Dt Kreditor borc             117810

Kt Kassa                      117810                         Kt Kassa                        117810

 

  • 252 ədəd ehtiyatların 950 manatdan satışı  

Dt Debitor borc               239400                  Dt Debitor borc                         239400

Kt Satışdan gəlir             239400                  Kt Satışdan gəlir                      239400

 

Dt Satışın maya dəyəri      128520

Kt Ehtiyatlar                       128520

 

 

  • Müştərilər tərəfindən alınmış malların geri qaytarılması

(9 ədəd 950 manatdan)

 

Dt Satılmış malların                                        Dt  Satılmış malların

geri qaytarılması       8550                              geri qaytarılması        8550

Kt Debitor borc               8550                         Kt Debitor borc                8550

 

Dt Ehtiyatlar                    4590

Kt Satışın maya dəyəri   4590

 

 

  • Debitor borclarının hesablanması (252 – 22 – 9 = 221 ədəd)

 

Dt Kassa         209950                                    Dt Kassa                      209950

Kt Debitor borc    209950                                       Kt Debitor borc                 209950

 

Daimi metod                                                                Dövri metod

 

  • hərəsinin dəyəri 510 manat olmaq şərti ilə, 250 ədəd ehtiyatlar əldə edilmişdir.

Dt Ehtiyatlar                  127500                          Dt Alışlar                        127500

Kt Kreditor borc             127500                         Kt Kreditor borc              127500

 

 

  • 4 ədəd 510 manatdan malgöndərənlərə qaytarılmışdır

 

Dt Kreditor borc          2040                          Dt Kreditor borc                      2040

Kt Ehtiyatlar               2040                           Kt Alınmış malların

geri qaytarılması                    2040

 

 

  • Kreditor borclarının hesablanması (250 -15 – 4 = 231 ədəd)

 

Dt Kreditor borc           117810                         Dt Kreditor borc             117810

Kt Kassa                      117810                         Kt Kassa                        117810

 

  • 252 ədəd ehtiyatların 950 manatdan satışı

Dt Debitor borc               239400                  Dt Debitor borc                         239400

Kt Satışdan gəlir            239400                   Kt Satışdan gəlir                       239400

 

Dt Satışın maya dəyəri      128520

Kt Ehtiyatlar                       128520

 

 

  • Müştərilər tərəfindən alınmış malların geri qaytarılması

(9 ədəd 950 manatdan)

 

Dt Satılmış malların                                        Dt  Satılmış malların

geri qaytarılması                     8550                geri qaytarılması                      8550

Kt Debitor borc                        8550                Kt Debitor borc                        8550

 

Dt Ehtiyatlar                            4590

Kt Satışın maya dəyəri           4590

 

  • Debitor borclarının hesablanması (252 – 22 – 9 = 221 ədəd)

 

Dt Kassa             209950                                    Dt Kassa                           209950

Kt Debitor borc    209950                                    Kt Debitor borc                 209950

 

Bu müxabirləşmələrdən sonra, Baş Kitabda “Ehtiyatlar” hesabı aşağıdakı kimi olacaqdır:

 

 

Daimi metod                                                                                       

 

Ehtiyatlar                                                                                        

 

 

Hesabat dövrünün

əvvəlinə olan qalıq     5100        Satışın maya dəyəri   128520

Kred. Borc               127500       Kred. Borc                     2040.

Satışın maya dəyəri     4590       Hesabat dövrünün

sonuna olan qalıq          6630

137190                                          137190

 

Dövri metod 

Ehtiyatlar

 

 

Hesabat dövrünün                    Hesabat dövrünün

əvvəlinə olan qalıq     5100       sonuna olan qalıq   6630

 

Fərz edək ki, hesabat dövrünün sonunda ehtiyatlar hesablandığı zaman anbarda hərəsinin dəyəri 510 manat olan 13 ədəd ehtiyat mövcud idi. Belə olduğu halda, hər iki metoddan istifadə etməklə, Mənfəət və ya Zərər haqqında hesabat aşağıdakı kimi olacaqdır:

 

Daimi metod                                                  Dövri metod

 

Satışdan gəlir                          239400            Satışdan gəlir                                  239400

Satılmış malların                                            Satılmış malların

geri qaytarılması                          (8550)          geri qaytarılması                              (8550)

230850                                                                  230850

Satışın maya dəyəri                                         Satışın maya dəyəri:

(128520-4590)                         123930

Hesabat dövrünün

əvvəlinə olan ehtiyatlar   5100

Alışlar                            127500

Qaytarılmış mallar          (2040)

130560

Hesabat dövrünün

sonuna  olan ehtiyatlar   (6630)

(123930)

Ümumi mənfəət                         6920             Ümumi mənfəət                              6920

 

Print Friendly, PDF & Email