Hamiləlik və doğuma görə müavinət

Oxunma sayı: 743

Sosial müavinətlər

Hamiləlik və doğum Azərbaycan qanunvericiliyinə görə (“Sosial sığorta haqqında” AR qanunu, maddə 4) sosial sığorta hadisəsi sayılır. Bu zaman müəyyən gəlirlərin itirilməsi və mümkün xərclər sosial sığorta tərəfindən sosial müavinət şəklində kompensasiya edilir. Sosial müavinətlər müxtəlif kateqoriyadan olan şəxslərə sosial yardım göstərilməsi üçün aylıq yaxud birdəfəlik ödənilən pul vəsaitidir. Hamiləliyə və doğuma görə müavinət belə sosial müavinət növündən biridir.

Aşağıdakılar da sosial sığorta hadisəsi sayılır və müavinətlə kompensasiya edilir:

əmək qabiliyyətinin itirilməsi;
ölüm hadisəsi;
uşaq doğulması;
uşağa qulluq.

Hamiləliyə və doğuma görə müavinət hesablanması və ödənilməsi qaydası AR NK-nın uyğun qanunvericilik aktı ilə tənzimlənir.

Kimlər hamiləliyə və doğuma görə müavinət ala bilər?

Bəzən “analıq məzuniyyəti üçün ödəniş” də (yaxud dekret pulu) adlandırılan bu müavinəti işləyən qadınlara doğuşdan əvvəl və sonrakı günlərdə məzuniyyətdə olduqları dövr üçün verilir.

Hamiləliyə və doğuma görə müavinət almaq hüququnun yaranması üçün şəxsin 6 aydan az olmayan sosial sığorta stajı olması vacibdir. Müavinətin yuxarı həddi əmək pensiyasının minimum məbləği ilə tənzimlənir və onun 25 mislindən çox olmamalıdır (“Sosial sığorta haqqında” qanun, maddə 6).

Nümunə 1: Aylıq qazancı 1000 manat olan şəxsə 22 iş günündən ibarət ay üçün müavinət təyin olunmalıdır. 01.02.2023-cü ildən yaşa görə əmək pensiyasının minimum məbləği 280 manatdır. Bu şərtlər daxilində müavinətin gündəlik maksimal həddi 318,18 ((280*25)/22) manatdan artıq ola bilməz.

Qanunvericilik bəzi işəgötürənləri əməyin ödənişi fonduna görə məcburi dövlət sosial sığorta ayırmalarından azad edib. Belə işəgötürənlərin işçilərinin hamiləliyə və doğuma görə müavinət və müavinətin yuxarı həddi, hesablanmış məcburi dövlət sosial sığorta haqqının məbləğinin azadolmalar nəzərə alınmadan hesablanmalı olan məcburi dövlət sosial sığorta haqqının məbləğinə nisbətində almaq hüququ vardır.

Nümunə 2: Yuxarıdakı nümunədə verilmiş məlumatlar əsasında dövlət sosial sığorta ayırmalarından azad edilmiş işəgötürənlərdə müavinətin gündəlik yuxarı 38,26 ((280*25)/22)*12%) manatdan artıq ola bilməz.
Qeyd: Sosial sığortadan azad olunan işəgötürəndə işçi 3 faiz sığorta haqqı ödəyir. Odur ki, nisbət belə hesablanır: 25/100=3/x, 25x=300, x=12%

Hamiləliyə və doğuma görə müavinətin müddəti

Müavinətin təyin olunduğu məzuniyyətin müddəti iki hissəyə ayrılır:

hamiləlik dövrü;
doğumdan sonrakı dövr.

İşləyən qadınlar üçün hamiləlik dövrü məzuniyyətinin müddəti 70, doğumdan sonrakı dövr üçün 56 təqvim günü müəyyən edilib. Doğum çətin olduqda, sonuncu 70 təqvim gününə çatdırıla bilər. Bundan başqa kənd təsərrüfatında çalışanlar üçün müddət daha çoxdur (uyğun olaraq 70/70, doğum çətin olduqda isə 70/86 təqvim günü).

Hamiləliyə və doğuma görə müavinətin müddəti haqqında buradan daha geniş məlumat almaq olar.

Daha nəyi bilmək vacibdir?

Hamiləliyə və doğuma görə müavinət yalnız faktiki analıq məzuniyyətində olunan müddət üçün ödənilir. Gələcək ana xəstəlik vərəqini təqdim edərək işləməyə davam edirsə, müavinət əvəzinə əməkhaqqı alacaq. Müavinət yalnız qadının analıq məzuniyyətində olduğu günlər üçün ödənir. Natamam iş günü yaxud yarımştat işləsə belə ona müavinət düşmür. Müavinət ödənişi yalnız onun işini dayandırıb məzuniyyətə getdikdə bərpa oluna bilər;
Hamiləliyə və doğuma görə məzuniyyətin uzadılması mümkündür. Məzuniyyətə 14 gün əlavə oluna bilər (kənd təsərrüfatında çalışanlar üçün 16 yaxud 40 gün). Bunun üçün doğumun baş verdiyi tibb müəssisəsinə müraciət etmək lazımdır. Doğuş çətin keçibsə yaxud iki və ya daha çox uşaq dünyaya gəlibsə, əlavə məzuniyyət verə bilər;
Hamiləliyə və doğuma görə müavinət təyin olunması üçün ümumi əsaslarla verilmiş xəstəlik vərəqəsinin olması vacibdir;
Məzuniyyəti vaxtından tez bitirmək olar. Qadın, işəgötürənlə razılaşdırıb, öz istəyi ilə vaxtından tez işə qayıda bilər;
Analıq məzuniyyətin sonunda qadının əvvəlki iş yerinə qayıtmaq hüququ var.