Mühasib keçmişdə və gələcəkdə (III hissə)

Oxunma sayı: 124

Mühasib keçmişdə və gələcəkdə (III hissə)

II hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun.

Müasir tədqiqatçı problemlərin və onların həlli üçün mümkün olan bütün variantların yalnız birinin axtarışına malikdir. Bütün nəzəriyyə elə buna görə mövcuddur. Böyük ispaniyalı Ortega-i-Qasset (1883-1955) yaxşı deyib: “Problemləri olmayan adamlar, adətən saxta, təsadüfi, paradoksal qərarlarla kifayətlənirlər”. Və özü də yalnız paradoksal deyil, paradoksal olaraq pis olanlarla kifayətlənirlər. Buna görə də, müasir mühasibatlıq üçün uçotun nə olduğu deyil, nə ola biləcəyi vacibdir. Bizim vəzifəmiz köhnə problemlərin yeni həll yollarını tapmaqdır.

Bax, nəzəriyyə insanlar üçün bu zaman faydalı ola bilər. Hər bir problemin, həmişə xatırlamaq vacibdir, ən azı iki həll yolu var və elmimizin vəzifəsi, hər iki problemi və onların mümkün həllini, bu və ya digər seçimə üstünlük vermədən göstərmək və təsvir etməkdir. Yuxarıda göstərilənlər mühasib-metodistin məqsədinin problemin hər hansı bir həlli yolunu axtarmaq deyil, mümkünsə onların tam siyahısını açıqlamaqdır. Bu axtarışın özü dekonstruksiya adlanırdı. Bu termin elmin metodologiyasına çağdaş, görkəmli fransız filosofu Jak Derrida (1930-ci ildə anadan olub) tərəfindən daxil edilmişdir. Məhz o göstərdi ki, mümkün variantların tam aşkarlanmasında və təsvirində işin bütün mahiyyəti, özü də K. Popperin saxtalaşdırılması meyarına əsasən, heç bir ideal variant yoxdur, hər kəs öz müsbət və mənfi cəhətlərinə malikdir, hər kəs təcrübədə riski nəzərdə tutur və mümkün qərarların bütün kompleksini təqdim edərkən yaxşı mühasib bunu anlayır. Bunu təsvir etmək problemi təhlil etmək, yəni, variantları və onların həlli yollarını tapmaq deməkdir.

Deməli, iqtisadi təhlil, bütün imkanlar sahəsini araşdırmadan, həqiqətən baş verən və ya baş verə biləcək faktları tapmağa imkan verən bir əməliyyatdır. Bütün elm budur. O, heç vaxt qocalmayacaq. Mallar, bu gün Nyu York və Sankt-Peterburqdakı supermarketlərə daxil olduqları kimi, qədim Romanın dükanlarına da belə daxil olurdu. Heç nə dəyişilməyib. Lakin, mühasibatlıq qeydləri fərqlidir. Və müxtəlif yerlərdə mühasiblərin nə etdiklərini yalnız öz vəzifəsi kimi başa düşürlər, sadə bir fikir ağıllarına gəlmir ki, onların hər birinin həlli və nəzəri cəhətdən mümkün olan bir çox həllərinin yalnız ümumi problemi həll etmək üçün müəyyən bir proqramın xüsusi hadisələridir.

Belə çıxarılma və belə nəzəriyyə böyük praktik əhəmiyyətə malikdir, zira nəzəriyyə, J. M. Keynesin haqqında dedikləri kimi, “onun spekulyativ hesablamaları inkişaf etdirməsinə imkan verdi”. Nəzəriyyə mühasibləri həmişə spekulyativ olmayan, ən azı effektiv məqsədlərə nail olmaq və nəticədə ağlabatan və dürüst olmaq üçün seçim etməyə məcbur edir.

Sovet İttifaqında mühasibat uçotu ciddi şəkildə tənzimlənirdi və mühasib mühasibat uçotu qaydalarına, təlimatlarına və göstərişlərinə ciddi əməl etməli idi. Sağa və ya sola bir addım atmaq ümumi qaydaların pozulması kimi ciddi cəzalandırılırdı. İndi, bazar iqtisadiyyatında, insanların xarakteri və onların iş şəraiti əhəmiyyətli dərəcədə dəyişib, insanlar daha yaxşı vəziyyətə gəlib və mühasib hüquqsuz biri deyil, lakin seçilmiş mühasibat siyasətinə görə, düzgün seçilmiş hədəflərin xeyrinə seçim etmək üçün hər zaman borcludur. O azaddır. Nəticədə isə problemin təsviri yaxşı insanın statusundan ayrılmaz oldu, çünki mühasib üçün tənqidi suallar və çox ehtiyatlı cavablar yolu ilə həqiqəti üzə çıxarmaq üçün tamamilə xüsusi imkanlar nəzərdə tutulur.

Həqiqət axtarışı: Dialoq.

Təsəvvür edək ki, bir tədqiqatçı ya digər tədqiqatçıya, ya da özünə suallar verir. Eyni zamanda, cavabın mahiyyəti yalnız sualın mahiyyətini anlamaq, düzgün başa düşmək üçün azaldılır, dialoqu isə soruşan və ya cavab verən deyil, daha çox danışan diktə edir.