“Mühasibat auditi xidməti axtarıram” deyən bir çox sahibkarlarda dərhal suallar yaranır: “Nədən başlamalıyam? Hansı sənədlər lazımdır? Hansı şirkətə etibar etmək olar?”
Əslində audit prosesi çətin görünür, amma düzgün yanaşma ilə bu, biznesin şəffaf və sabit idarə edilməsinin ən güclü addımı ola bilər.
Gəlin addım-addım baxaq — mühasibat auditi xidməti axtaran sahibkar nəyi və necə etməlidir?
Audit nədir və niyə vacibdir?
Audit – şirkətin maliyyə hesabatlarının düzgünlüyünü yoxlayan müstəqil və peşəkar prosesdir.
Auditor sənədləri, əməliyyatları və hesabatları araşdıraraq müəssisənin qanunlara, mühasibat standartlarına və vergi tələblərinə uyğun işlədiyini müəyyənləşdirir.
Sadə dillə desək, audit biznesin “maliyyə güzgüsüdür”.
Bu güzgü sizə real vəziyyəti göstərir: gəlir və xərclər düzgün yazılıb, vergi öhdəlikləri yerinə yetirilib, uçot qaydaları pozulmayıb.
Əsas məqsəd:
- maliyyə hesabatlarının şəffaflığını təmin etmək;
- riskləri və səhvləri vaxtında aşkarlamaq;
- tərəfdaş və dövlət qarşısında etibar yaratmaq.
Sonda yoxlamanın nəticələrini özündə əks etdirən audit rəyi hazırlanır.
Audit xidmətlərinin növləri
Audit xidmətləri müxtəlif məqsədlərə görə aparılır. Hər sahibkar bilməlidir ki, auditin növü onun biznes tipindən və hüquqi statusundan asılıdır.
Məcburi audit
Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş şirkətlər üçün aparılır.
Məsələn:
- ASC-lər (Açıq Səhmdar Cəmiyyətləri);
- sığorta və maliyyə qurumları;
- iri dövriyyəli MMC-lər.
Bu müəssisələr illik maliyyə hesabatlarını təsdiq etdirmək üçün məcburi auditdən keçməlidirlər. Məqsəd dövlətə və cəmiyyətə etibarlı məlumat təqdim etməkdir.
Könüllü audit
Qanunla tələb olunmur, amma sahibkarın öz təşəbbüsü ilə aparılır. Adətən bu xidmətə müraciət olunur:
- yeni layihə başlamazdan əvvəl;
- investor və ya tərəfdaş cəlb edilərkən;
- şirkətin daxili vəziyyətini qiymətləndirmək istədikdə.
Könüllü audit müəssisənin real vəziyyətini ortaya qoyur və gələcək planların daha düzgün qurulmasına kömək edir.
Daxili və xarici audit
Daxili audit – şirkətin öz audit şöbəsi tərəfindən aparılır.
Xarici audit – müstəqil auditor və ya audit şirkəti tərəfindən həyata keçirilir. Xarici audit yaxud kənar audit nəticəsində şirkətə rəsmi audit rəyi təqdim olunur. Bu rəy investorlar və dövlət orqanları üçün obyektiv sübut sayılır.
Audit xidməti seçərkən nələrə diqqət etməli?
Audit hər kəsə etibar ediləcək iş deyil.
Ona görə də xidmət seçərkən bu amilləri nəzərə alın:
- auditorun təcrübəsi və sertifikatları olmalıdır;
- şirkət beynəlxalq audit standartları (ifrs) üzrə fəaliyyət göstərməlidir;
- məxfilik və etibarlılıq təmin olunmalıdır;
- audit nəticələri sadə və başadüşülən şəkildə izah edilməlidir.
Azərbaycan bazarında bu tələblərə cavab verən şirkətlərdən biri Audit.Az MMC-dir. Şirkət uzun illərdir ki, audit, mühasibat və konsaltinq xidmətlərini peşəkar səviyyədə və beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə təqdim edir.
Audit.Az-ın mühasibat auditi xidməti sizə nə verir?
- maliyyə sənədlərinin dəqiq və şəffaf yoxlanılması;
- vergi və hüquqi risklərin azaldılması;
- auditor rəyinə əsaslanan inkişaf planı;
- hər müştəriyə fərdi yanaşma və real nəticə.
Audit.Az MMC-nin audit xidmətləri ilə tanış olun
Audit xidmətləri hansı sahələri əhatə edir?
Şirkətin xidmətləri yalnız maliyyə sənədlərinin yoxlanılması ilə məhdudlaşmır. Müxtəlif istiqamətlərdə aparılan auditlər şirkətin fərqli sahələrini əhatə edir və idarəetməni təkmilləşdirməyə kömək edir. Ən çox müraciət olunan audit xidməti bunlardır:
- Maliyyə hesabatlarının auditi – şirkətin illik maliyyə hesabatlarının düzgün tərtib edilib-edilmədiyini müəyyən edir. Belə audit investorlar və vergi orqanları üçün əsas etibar mənbəyidir.
- Vergi auditi – vergi hesablamalarının və bəyannamələrin qanunvericiliyə uyğunluğunu yoxlayır. Nəticədə, müəssisə vergi cərimələrindən və əlavə ödəniş risklərindən qorunur.
- Daxili audit sisteminin yoxlanması – şirkətin öz daxili proseslərini və nəzarət sistemlərini qiymətləndirir. Bu, risklərin vaxtında aşkarlanmasına və xərclərin optimallaşdırılmasına imkan verir.
- Kadr auditi – insan resursları şöbəsinin sənədlərini, əmək müqavilələrini və işçi məlumatlarını yoxlayır. Əmək Məcəlləsinə uyğunluq burada əsas məqsəddir.
- Uyğunluq (compliance) auditi – şirkətin fəaliyyətinin dövlət tənzimləmələri və beynəlxalq standartlarla uzlaşdığını müəyyən edir.
Bu audit xidmətlərindən istifadə şirkətə şəffaflıq, məsuliyyət və etibar qazandırır. Hər müəssisə öz fəaliyyət sahəsinə uyğun xidmət növünü seçməklə daha güclü idarəetmə sistemi qurur.
Audit üçün necə hazırlaşmalı?
Audit prosesi daha rahat keçsin deyə, müəyyən sənədləri əvvəlcədən toplamaq lazımdır. Bunlara daxildir:
- mühasibat jurnalları və maliyyə hesabatları;
- bank çıxarışları və ödəniş tapşırıqları;
- əmək haqqı cədvəlləri və müqavilələr;
- vergi bəyannamələri və sənəd arxivləri.
Auditor bu sənədlərə əsaslanaraq şirkətin fəaliyyətini və uçotun keyfiyyətini qiymətləndirir. Nəticədə siz obyektiv audit rəyi və praktik tövsiyələr əldə edirsiniz.
Audit xidmətlərinin dəyəri necə müəyyən edilir?
Azərbaycanda audit xidmətlərinin dəyəri qanunvericilik, peşə etikası və bazar amilləri əsasında müəyyən edilir.
Minimum hədlər:
- Azərbaycan Respublikasının Auditorlar Palatası Şurasının müəyyən etdiyi minimum hədlər xidmətin dəyərinə birbaşa təsir edir. Bu hədlərin tətbiqi auditor təşkilatları və sərbəst auditorlar üçün məcburidir və bazarda haqsız rəqabətin qarşısını almağa xidmət edir.
- minimum hədlər təsərrüfat subyektinin fəaliyyət sahəsindən (bank, sığorta, BOKT, publik hüquqi şəxs və s.) və illik dövriyyəsinin/gəlirinin həcmindən asılı olaraq dəyişir (məsələn, illik dövriyyənin faizi kimi hesablanır).
Müəssisənin xüsusiyyətləri:
- təsərrüfat subyektinin ölçüsü və fəaliyyətinin mürəkkəbliyi: aktivlərin, əməliyyatların, filialların sayı və risk dərəcəsi qiymətə birbaşa təsir edir.
- uçot sisteminin vəziyyəti: uçotun keyfiyyəti və daxili nəzarət sisteminin etibarlılığı auditə sərf olunacaq vaxtı və resursu (iş saatlarını) müəyyənləşdirir.
Auditor təşkilatının potensialı:
- auditorun təcrübəsi, reputasiyası və peşəkarlığı: beynəlxalq sertifikatlara (ACCA, CPA və s.) və spesifik sahələr üzrə səriştəyə malik auditorların iştirakı dəyəri artırır.
- xidmətin həcmi və növü: maliyyə hesabatlarının auditi (məcburi/könüllü), vergi auditi, daxili nəzarət sisteminin qiymətləndirilməsi və s. kimi xidmət növləri fərqli qiymətləndirilir.
Qeyd etmək lazımdır ki, müqavilə qiyməti minimum hədlərdən aşağı ola bilməz, lakin qarşılıqlı razılaşma əsasında və işin həcmindən asılı olaraq yuxarı məbləğdə təyin edilə bilər.
Audit rəyindən necə istifadə etmək olar?
Audit bitdikdən sonra sizə təqdim olunan rəy və hesabat yalnız formal sənəd deyil.
Bu, şirkətin maliyyə sağlamlığını göstərən yol xəritəsidir.
Audit nəticələrindən istifadə edərək siz:
- uçotda olan boşluqları aradan qaldıra bilərsiniz;
- daxili nəzarət sistemini təkmilləşdirə bilərsiniz;
- qərar qəbul edərkən real məlumatlara əsaslana bilərsiniz.
Yəni auditin məqsədi yalnız “səhv tapmaq” deyil, inkişaf istiqaməti göstərməkdir.
Auditə laqeyd qalmayın
Bəzi sahibkarlar auditə yalnız məcbur olduqda müraciət edirlər. Amma bu, ən böyük səhvdir.
Peşəkar audit riskləri azaldır, sabitliyi artırır və şirkətin etibarını möhkəmləndirir.
Əgər siz biznesinizi uzunmüddətli və şəffaf idarə etmək istəyirsinizsə, mühasibat auditi xidməti sizin üçün vacib addımdır.
Beləliklə…
“Mühasibat auditi xidməti axtarıram: nəyi, necə etməliyəm?” sualının cavabı sadədir:
- nəyi – peşəkar auditə ehtiyacınız var;
- necə – bu işi etibarlı tərəfdaşa həvalə etməklə.
Audit.Az MMC sizə beynəlxalq standartlara uyğun, şəffaf və etibarlı audit xidməti təqdim edir.
Audit rəyi, sadəcə bir yoxlamanın nəticəsi deyil – biznesinizin inkişafı üçün güclü zəmindir.
Mühasibat auditi xidməti haqqında ətraflı oxuyun
