Mühasibat uçotu - inkişaf mərhələləri (I hissə)

Oxunma sayı: 212

Mühasibat uçotu – inkişaf mərhələləri (I hissə)
Giriş

Mühasibat uçotu mühasibatlıq sənədlərindən başa düşülə bilməz. O, iqtisadi həyat faktlarının qeydiyyatı prosedurlarını təsvir edir, lakin məzmununu açıqlamır. Onları oxumaq olur, amma, onların köməyilə mühasibat uçotunu başa düşmək mümkün deyil. Hesabdarlığın predmeti sənədlər, yəni, iqtisadi həyat faktları haqqında məlumatlardır. Praktiki mühasibat uçotunda dəyərlərin və faktların özü deyil, ilkin sənədlərdə bağlanmış məlumatlar əks etdirilir. Mühasib məlumatı sənəddən götürür, özü də bu zaman yalnız idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi ilə bağlı proseslərə real təsir göstərə biləcək informasiya lazımdır. Mühasibat uçotu iqtisadi prosesi vahid bir bütövlükdə təmsil edir – bu, mühasibin şüurlu və məqsədyönlü işinin məhsuludur.

Təhlil uçota daxil edilir və üzvi şəkildə həyata keçirilmir. Hər kəs uçot məlumatlarında ilk növbədə onu maraqlandıran şeyləri gördüyünə görə, eyni mühasibat proseduru müxtəlif yollarla şərh edilə bilər. Beləliklə, dünyanın müxtəlif ölkələrində fərqli milli mühasibat uçotu məktəbləri formalaşmışdır.

Bütün dövrlərdə təsərrüfat həyatının faktlarını təsvir edərkən, müxtəlif tarixi dövrlərin mənbələrində təsvir olunan ümumi kateqoriyalar aşkar edilmişdir. İqtisadi inkişaf baş verdikcə, insanların fəaliyyətlərinin xüsusiyyətləri ilə əlaqəli olan mühasibat kateqoriyaları müxtəlif formalar almaqla, transformasiya olunurdu. İstənilən bir mühasibat kateqoriyası, istənilən hesab təsərrüfat prosesi ilə məşğul olan bu və ya digər şəxslərin maraqlarını əks etdirir və eyni zamanda həmin maraqları həm də gizlədir.

Mühasibat uçotunun inkişaf tarixi bir neçə minillikləri təşkil edir ku, bu illər ərzində dünyanın müxtəlif ölkələrinin müxtəlif xalqlarında uçot formaları və metodları formalaşmışdır. Mühasibat uçotunun müasir metodologiyası, onun elmi nəzəriyyələri və beynəlxalq standartları nəzəri ardıcıllıq məcrasında mühasibat uçotunun inkişafının qanunauyğun davamıdır.

Mühasibat uçotunun elmi fənn kimi inkişaf tarixi – gələcək mütəxəssislərdə təsərrüfat həyatı faktlarının qeydiyyatı üzrə biliklərin və qanunauyğunluqların formalaşdırılması, mühasibat uçotunun müasir nəzəriyyəsinin və praktikasının daim inkişaf edən sistem kimi təkmilləşdirilməsi üçün tarixi təcrübədən istifadə etməyə cəhd göstərilməsi məqsədini qarşıya qoyur.

Nizam-intizamın öyrənilməsi tələbələrdə öz peşələrinə maraq və məhəbbət aşılamağa, iqtisadiyyatın və sivilizasiyanın inkişafında idarəetmənin mühasibat uçotu və informasiya təminatının rolunun düzgün qiymətləndirilməsinə, eləcə də mühasibat uçotunda ikili qeydiyyatın yaranmasını və təkamülünü izləməyə, əsas mühasibat məktəbləri və onların aparıcı nümayəndələri ilə tanış olmağa imkan verir.