Mühasibat uçotu - inkişaf mərhələləri (14-cü hissə)

Oxunma sayı: 116

Mühasibat uçotu – inkişaf mərhələləri (14-cü hissə)
13-cü hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun

Hesabların açılması üçün Paçoli inventarlar üzrə müxabirləşmələr tərtib etməyi tövsiyə edirdi. Özü də kapital hesabına kredit verilərkən əmlak hesabları debetləşdirilirdi; kredit borcunun hesabları kreditləşdirilirdi və dərhal da kapital hesabı debet edilirdi. Yəni, demək olar ki, bütün hesablar kapital hesabı vasitəsilə müxabirləşmələrə açılırdı. Bu, kapital hesabında saxta dövriyyələrə səbəb olurdu. Buna görə Kazanov giriş və yekun balansının hesablarını təklif edirdi və bunun nəticəsində aşağıdakı müxabirləşmələrə balansları ayırmaq mümkün olurdu:

debet əmlak hesabı, kredit balans hesabı; balans hesabı debeti, kapital hesabı krediti.

Yekun balansın tərtib edilməsi üçün əks müxabirləşmələr tərtib edilirdi. Bu təklif uzun müddət bir çox ölkələrin təcrübəsinə və mühasibat nəzəriyyəsinə daxil olmuşdur. Balans adı altında Paçoli Əsas kitabın debet və kredit hesabları üzrə dövriyyəsinin bərabərliyinin müəyyən edilməsi ilə əlaqəli proseduru başa düşürdü. İkili qeydiyyatı göndərilmədə səhvləri üzə çıxarmağa imkan verən metodoloji üsul kimi təfsir edən Paçoli, balansı yalnız Əsas kitabın yazıldığı zaman tərtib etməyi tövsiyə edirdi.

L. Flori, jurnalı iqtisadi həyatdakı faktların Əsas kitabdakı hesabları ilə identifikasiya olunan bir qeyd kimi müəyyənləşdirmişdi və qayda tətbiq etmişdi: istənilən təsərrüfat həyatı faktı Əsas kitabda yalnız jurnalda yazılanlar əsasında qeyd oluna bilər. Flori balansın iki – aralıq və yekun növünü ayırırdı: birinci özündə istənilən an üçün maliyyə nəticəsini ehtiva edirdi, ikinci – il başa çatdıqdan sonra tərtib edilirdi və həmin ilin maliyyə nəticəsini əks etdirirdi.

Beləliklə, XVII əsrin sonunda İtaliyada özündə Memorialı, jurnalı və Əsas kitabı birləşdirən Venetsiya və ya köhnə italyan uçot forması yaradılmışdı. F. Qarati köhnə italyan formasını təkmilləşdirmiş, hesabların sintetik və analitik formalara bölmüş və bu variant hesablamalarını yeni italyan forması adlandırılmışdır.

Mühasibat uçotu XIX əsrdə İtaliyada elmə çevrilir.

XIX əsrin əvvəlindən İtaliya uçotunu inkişafında iki istiqamət formalaşmışdı: birinci dəyərlərin hərəkəti və mühafizəsi ilə əlaqəli ortaya çıxan uçot münasibətləri – bu, hüquqi istiqamət idi; ikinci, dəyərlərin uçotuna əsaslanırdı – bu isə iqtisadi istiqamət idi.