Mühasibat uçotu - inkişaf mərhələləri (46-cı hissə)

Oxunma sayı: 149

Mühasibat uçotu – inkişaf mərhələləri (46-cı hissə)
45-ci hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun

Beləliklə, Gyuqlinin xidməti ondan ibarət idi ki, o, özünün konstant mühasibatlığında kameral və ikili mühasibatlığı sintez etməyə cəhd göstərmişdi. Bunun mahiyyəti isə ondan ibarət idi ki, müəssisənin fəaliyyətinin əvvəlcədən müəyyən edilmiş normativ nəticələri mühasibat uçotu hesablarına daxil edilirdi. Sonrakı əməliyyatların qeydləri normativləri tənzimləyir və bu halda Əsas kitabın hesabları yalnız həyata keçirilmiş əməliyyatları deyil, həm də müəyyən edilmiş normativlərin yerinə yetirilmə dərəcəsini göstərir. Bütün hesabları konstant mühasibatında aktiv və passiv hesablara bölməklə yanaşı, funksional əlamətə görə hesabların daha bir təsnifatı təqdim olunurdu.

Onda üç qrupu ayırırlar: kassalar, rəhbərlik və hesablar. Kassanın hesabı administrasiyanın hesablarına qarşı qoyulurdu, onların informasiya birliyi üçün isə təyin olunmuş və icra edilmiş gəlir və xərclərin tutuşdurulması baş verən aktiv və passiv öhdəliklərin hesablaşma və ya ləğvetmə hesabları tətbiq edilirdı. Aktiv öhdəliklər üzrə balans alınmamış gəlirlər, passiv öhdəliklər üzrə balans isə qeyri – istehsal xərclərini göstərirdi. Müəssisənin pul vəsaitlərinin ümumi dəyişməsi ilə bağlı olmayan daxili hesablaşmaları qarşılıqlı hesablaşmalar hesabında əks olunurdu ki, bu da mütəmadi olaraq kassa və ya hesablaşma kimi aparıla bilərdi. Hesabların yazışması daimdir, hər bir hesab ikidən çox deyil: onlardan biri debet üçün, digəri kredit üçün idi.

Kassa hesabı bütün vəsaitlərin hərəkətinin başlanğıcı və sonu kimi çıxış edir. Beləliklə, Mühasibat uçotu hesablar sistemi vasitəsilə müəssisənin idarə edilməsi alətinə çevrilirdi. Verilən məlumatlardan faktiki məlumatların sapma dərəcəsi dərhal müəssisənin və onun rəhbərliyinin işinin uğurlu olduğunu göstərirdi. Bu uçotda Gyuqli tərəfindən həyata keçirlən bir çevriliş idi.

Gyuqli xronoloji qeydləri qəbul etmirdi, o, uçotun vəzifələrini yalnız sistemləşdirməyə yönəldirdi. O, hesabların mühasibat uçotu formasına uyğunlaşdırılmasının vacibliyini qeyd etmişdi və bu tələb hesabdarlıqda işlərin jurnal-sifariş formasına keçməsi ilə təsdiqlənmişdi. Gyuqlinin işinin fundamental əhəmiyyəti, xərclərin planlaşdırılan ayırmalardan sapmalarının uçotu ideyasında əks olunmuşdu. İstehsal xərclərinin uçotu metodunda – standart maya dəyəri, məsuliyyət mərkəzləri tərəfindən xərclərin müəyyənləşdirilməsində, tənzimləmə uçotunda bu fikir yeni bir həyat qazandı.