Mühasibatlıqda ezoterizm (2-ci hissə) (mühasibatlıq)
1-ci hissəni oxumaq üçün keçidə daxil olun.
Praktikləri öz növbəsində iki kateqoriyaya ayırmaq olar. Birinci kateqoriyadan olan elə də yüksək ixtisaslı mütəxəssislər olmayan nümayəndələr, mühasibat uçotu nəzəriyyəsi üzrə materiallara fikir verməyib, acgözlüklə xüsusi ədəbiyyatı mənimsəyirlər. Təbii ki, cari qanunvericiliyin yalnız şərhləri üzərində dayanırlar. Düşünürlər ki, bununla öz ixtisaslarını dəstəkləyir və yüksəldirlər və bəzi hallarda bu həqiqətə uyğun gəlir.
İkinci kateqoriyanın nümayəndələri, daha ixtisaslıdırlar və bu səbəbdən özlərinə də əmindirlər, onlar xüsusi ədəbiyyatı, ümumiyyətlə oxumurlar. Ədalətli olaraq güman edirlər ki, bu ədəbiyyatların müəllifləri onların özlərindən elə də çox fərqlənmirlər. Bunun əvəzində isə onlar normativ bazanı öyrənirlər. Qeyd edək ki, normativ bazanın öyrənilməsi, yeganə düzgün və mümkün bir yanaşmadır. Əlbəttə ki, təcrübə keçən mühasiblərin hər iki kateqoriyasının nümayəndələri mühasibat uçotu nəzəriyyəçilərinə laqeyd yanaşırlar, tamamilə başqa problemlərlə maraqlanırlar. Nəticədə, mühasibat uçotu hesabşünaslıq və hesabdarlıq bayraqları altında çıxış edən iki düşmən düşərgəyə bölünüb, baxmayaraq ki, özləri bunu dərk etmir.
Hesabşünaslıq və hesabdarlıq üzrə ədəbiyyat, mağazaların eyni piştaxtalarında “Mühasibat uçotu” rubrikası adı altında bir-birilə qonşuluq edirlər, baxmayaraq ki, tamamilə müxtəlif şeylərdən bəhs edirlər: hər hansı digər elmi fənn kimi hesabşünaslıq ətraf aləmi dərk etməyə yönəlib, hesabdarlıq isə mühasibat və ya vergi qanunvericiliyinin şərhinə əsaslanır və ən yaxşı halda yalnız elmi qanunvericiliyə aid edilə bilməyən tədris funksiyasını icra edir. Hesabşünaslıq və hesabdarlıq elementləri naşirlərin təzyiqləri altında hətta elm ilə əlaqəsi olmayan materiallar olsa belə, müəllifləri bir kitab cildi altında da yerləşməyə vadar edə bilir. Bütün bunlar adi mühasiblərin ehtiyaclarına cavab verən “sadə” mühasibat uçotu və yüksək dərəcəli ziyalılar tərəfindən yaradılmış mühasibat uçotu kimi təsəvvür yaradır – əslində, bu heç bir praktiki məşğuliyyətə uyğunlaşa bilməyən uçotdur, iki müxtəlif fəaliyyət növüdür, onlardan biri elmi intizamı təşkil edir, ikincisi isə başdan-ayağa utilitardır.
Elmi fəaliyyətlə az adam məşğul olur, tətbiqi fəaliyyətlə isə bütün mühasiblər. Kütlənin cəhdləri sayəsində, hansı ki, naşirlər buna əməl edirlər, mühasibat uçotu sahəsində intellektuallar yetişiblər. Baxmayaraq ki, bu fənnin hər iki təməlininin hərəkətvericiləri məhz, onlardır. Daha dəqiq desək, intellektualların sayı əvvəlki kimi qalır. Lakin onlar bu dünyadan olan insanlar kimi hansısa gəlir gətirən qanunvericiliyə şərhlərlə və intellekt üçün başqa xoş və vaxtsız xırdalıqlarla məşğul olmağa üstünlük verirlər. Lakin, insanların əksəriyyətinin məşğuliyyətləri məşğələlərin özlərinə heç bir təsir göstərmir.
Bir nəfər velosiped ixtira edir; bir neçə nəfər velosipedi hərəkətdə sınayır, digərlərinə onu sürməyi öyrədir; yerdə qalanları adi velosipedçilər olurlar – və sizdən soruşmaq istəyirik, onlardan hansı inkişaf üçün daha çox dəyər təşkil edir? Təbii ki, intellektual piramidanın zirvəsində dayanan velosiped ixtiraçısı; velosiped sürməyi öyrədən məşqçilər orta mövqedə dayanırlar, digər həvəskar sürücülər isə son istehlakçılar qismində çıxış edirlər. Velosiped sürmək, onu ixtira etməkdən çox asandır, elə deyilmi?
Nəyisə ixtira, icad etməyi kimsə bir nəfər bacarır, həm də o, bu zaman özündən əvvəlki sələflərinin, ruhən özünə yaxın olan tək-tük adamların ixtiralarından bəhrlənir. Belə şəxslər intellektual iz qoyanlardır, kütlənin yolu ilə getməyən, öz unikal mövqeyi olan, dünyaya başqa gözlə baxmağı bacaran adamlardır. Belə şeylər çox az adamlara nəsib olur. O səbəbdən istənilən elmi, ümumiyyətlə yaradıcı fəaliyyət, o cümlədən mühasibat sahəsində, öz mahiyyətinə görə ezoterikdir və əksinə, ezoteriklərin həyata keçirdikləri kəşflər və ixtiraların istehlakı, əslində, ezoterikdir. Yəni, ilk olaraq, özünü göstərməyə qadir olmayan kütlənin bir qismini təmsil edir.
3-cü hissəni oxumaq üçün keçidə daxil olun.
